Muzeum Zamkowe w Malborku odzyskało zabytkowe obiekty. Przed wojną były częścią dekoracji kościoła na Zamku Wysokim

Muzeum Zamkowe w Malborku pozyskało te zabytkowe obiekty na początku 2024 roku, ale właśnie teraz nadarzyła się okazja, by formalnie zaprezentować je w obecności przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a przede wszystkim darczyńców. To kolejny sukces prowadzonych przez malborską instytucję badań nad stratami wojennymi i w zakresie zbierania rozproszonych dzieł zamku malborskiego. Tym razem wróciły skrzydło XV-wiecznego ołtarza oraz XIX-wieczna kwatera witrażowa.

Oba obiekty, choć ich powstanie dzielą setki lat, są ściśle powiązane z kościołem zamkowym. Oba nabyto z myślą o wyposażeniu kościoła Najświętszej Marii Panny na Zamku Wysokim – wyjaśnia Aleksandra Siuciak z Muzeum Zamkowego, koordynator projektu badania strat wojennych zamku w Malborku.

Młodszy obiekt, czyli kwatera witrażowa została wykonana w 1884 roku w Królewskim Instytucie Witrażownictwa w podberlińskim Charlottenburgu. Powstała na zamówienie Zarządu Odbudowy Zamku w Malborku pod kierownictwem Conrada Steinbrechta i wchodziła w skład oszklenia zamówionego do wnętrza kościoła NMP. Dziewięć lat później, wśród wielu innych zakupów Steinbrechta i jego współpracowników, pojawiły się dwa skrzydła ołtarza oraz 6 pojedynczych figur z kościoła w Ingeln w Dolnej Saksonii, datowane na 1500 r. Lewe skrzydło po oczyszczeniu i dodaniu nowych polichromii zawieszono na jednej ze ścian świątyni zamkowej.

W wyniku działań wojennych w okresie styczeń-marzeń 1945 roku zamek został obrócony w ruinę. Po przejściu frontu początkowo kontrolę nad twierdzą miała radziecka administracja wojskowa, następnie zaczęli się pojawiać przedstawiciele władz polskich. 23 maja z ramienia Wojewódzkiego Wydziału Kultury i Sztuki w Gdańsku wizji lokalnej zamku dokonał Jan Kilarski. Miesiąc później zabezpieczył część zbiorów i przewiózł do Muzeum Miejskiego w Gdańsku (obecne Muzeum Narodowe), w tym również ołtarz z Ingeln.

W nieznanym czasie oraz niewyjaśnionych okolicznościach skrzydła trafiły do sąsiadującego z muzeum kościoła ojców franciszkanów, gdzie pozostawały do stycznia 2024 roku – wyjaśnia Aleksandra Siuciak.

Obiekt został przekazany dzięki współpracy z ojcem Tomaszem Jankiem, rektorem kościoła św. Trójcy w Gdańsku. Mniej więcej w tym samym czasie do Malborka wróciła XIX-wieczna kwatera witrażowa pochodząca z zespołu przedwojennych oszkleń kościoła zamkowego. W tym przypadku to gest mieszkańca Warszawy, Tadeusza Szostaka, który na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku kupił ją na jednym z targowisk w stolicy. Od sprzedawcy usłyszał, że witraż pochodzi z zamku w Malborku. Około 40 lat przeleżał w piwnicy.
- Ale w ubiegłym roku przy okazji porządków teściowi przypomniało się o tym i skontaktowaliśmy się z Muzeum Zamkowym w Warszawie – mówi nam Wojciech Moraczewski.

Trudno powiedzieć, jak kwatera witrażowa trafiła na targ w Warszawie. Po wojnie miała być wykorzystana do uzupełnienia okien w kościele św. Jana Chrzciciela w Malborku sąsiadującym z zamkiem.
- Prace przy oknach malborskiej fary przeprowadzono w 1953 roku, prawdopodobnie ta kwatera nie zmieściła się wówczas do żadnego z okien i została oddana do dyspozycji warsztatu wykonującego usługę, tym sposobem musiała trafić w ręce prywatne – tłumaczy Aleksandra Siuciak.

CZYTAJ TEŻ: XIX-wieczne witraże wróciły do zamku w Malborku

Badania strat wojennych i dzieł rozproszonych są prowadzone w Muzeum Zamkowym od 2018 roku. Przede wszystkim doprowadziły do identyfikacji blisko 2000 obiektów z przedwojennego zasobu zamku malborskiego. Kilkanaście z nich powróciło już do swojego „domu”. Skrzydło ołtarzowe i witraż zostały zaprezentowane w obecności Marty Cienkowskiej, podsekretarz stanu w MKiDN, podczas uroczystości, która w minioną sobotę (27 kwietnia) odbyła się w kościele zamkowym.

- Polskie straty wojenne w kolekcjach publicznych, prywatnych i wojennych były ogromne, niemożliwe do precyzyjnego oszacowania i udokumentowania. Po wojnie oceniono je na ponad pół miliona cennych dzieł sztuki. Resort kultury we współpracy z muzealnikami, specjalistami, służbami oraz osobami prywatnymi nieustannie poszukuje zabytków utraconych z polskich kolekcji. Odzyskujemy zarówno straty wojenne, jak i te obiekty, które zostały rozproszone po wojnie – mówiła Marta Cienkowska.

W przypadku zamku malborskiego z 1945 roku trudno było mówić o polskich kolekcjach, ale stały się nimi w oczywisty sposób – w wyniku zmiany granic państwowych.

Zamek malborski przez naszą pracę i naszych poprzedników jest częścią naszego dziedzictwa. To już nie jest dziedzictwo obce, kłopotliwe, nie jest jakimś depozytem, który dostaliśmy. To już jest nasze dziedzictwo z całą historią tego miejsca, skomplikowaną, trudną, ale jakże bogatą – mówił podczas uroczystości dr hab. Janusz Trupinda, dyrektor Muzeum Zamkowego.

Zespół do badania strat wojennych na pewno nie powiedział ostatniego słowa.
- Aktualnie prowadzonych jest kilka innych spraw we współpracy z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury MKiDN – wyjaśnia Aleksandra Siuciak.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź "Dziennik Bałtycki" codziennie. Obserwuj dziennikbaltycki.pl!